Naast kennisontwikkeling op meerdere vakgebieden, is het op verschillende manieren kunnen denken cruciaal bij het ontwikkelen van oplossingen in een steeds complexere en discutabele wereld. Kortom: kun je ‘denken’ inzetten als ‘oplossingsvariabele’?
Lateraal denken (Edward de Bono; Maltees psycholoog, 1933-2021), letterlijk ‘vanaf de zijkant denken’, is zo’n voorbeeld van anders denken: creatief problemen oplossen door die in een ander en ongebruikelijk licht te bekijken.
De les die hieruit getrokken kan worden is dat om bijvoorbeeld een evenwichtige of eerlijke uitkomst te creëren, het soms belangrijk is om niet alles transparant te willen maken.
Een eenvoudig voorbeeld ter illustratie. Een voetbalscheidsrechter bepaalt met behulp van een munt welk team mag aftrappen. Hij heeft slechts één muntstuk waarvan algemeen bekend is dat dit geen eerlijk muntstuk is. Alleen hij weet dat de kans op Kop [K] groter is dan de kans op Munt [M]. Beide teams maken amok omdat de scheidsrechter een oneerlijk muntstuk gebruikt. Wat moet hij doen om toch eerlijk te tossen?
Hier dient zich de eerste valkuil aan. Is er eigenlijk wel een probleem? Zolang de aanvoerders van beide voetbalteams niet weten wat de kansverdeling is, maakt het niet uit en is de toss altijd eerlijk. De les die hieruit getrokken kan worden is dat om bijvoorbeeld een evenwichtige of eerlijke uitkomst te creëren, het soms belangrijk is om niet alles transparant te willen maken.
Maar stel dat ook de aanvoerders van beide teams ook weten dat de kans op K groter is dan op M, wat is dan de oplossing? De oplossing voor dit op het eerste oog onoplosbare probleem werd aangedragen door John von Neumann (Hongaars-Amerikaans wiskundige, 1903 -1957) en luidt:
1. Werp de munt twee keer en bepaal het resultaat: MM, KK, KM, of MK
2. Bij gelijke resultaten (KK of MM), begin dan opnieuw en vergeet beide
resultaten.
3. Bij verschillende resultaten [KM of MK], gebruik dan de uitkomst van de
eerste worp.
De meta-les die hieruit getrokken kan worden, is dat om een evenwichtig resultaat te bereiken het soms nuttig kan zijn bepaalde uitkomsten die niet relevant zijn, weg te laten en alleen een beperkt aantal scenario’s te laten zien die de klant toch een evenwichtig beeld geven van de uitkomstruimte.
Naast lateraal denken ontwikkelde De Bono ook ‘parallel denken’ als variabele in denktypes. In zijn ‘zes denkhoeden benadering’ schetst hij dat vaak nieuwe oplossingen kunnen worden gevonden door een probleem te benaderen met diverse hoeden op: feiten, emotie, positief, creatief, beschouwend en kritisch. De ‘Feitenhoed’ zal ons als actuarissen wel passen, maar kunnen we ook de andere hoeden, zoals de ‘Kritische hoed’ (advocaat van de duivel), opzetten?
Veel succes met ‘denken’ als ‘oplossingsvariabele’. Lukt het niet, dan is er
altijd nog ‘oploskoffie’ 😉.
Deze blog is op persoonlijke titel geschreven.
Links
- Making a Fair Decision With a Biased Coin: https://puzzles.nigelcoldwell.co.uk/fiftyseven.htm
- [AI] Bard: the unfair coin: https://bit.ly/BARDCOIN
